Har rettsstaten vunne over blodhemnen?

Oresteia av Aiskylos frå år 458 f.kr. handlar om demokratiets og rettsstatens fødsel. Oresteia blir gjerne lese som eit oppgjer med blodhemnen, men det ligg ein ambivalens mellom linjene som òg opnar for ei djupare meining. Kanskje er den evige spiralen av blodhemn noko vi framleis ikkje har greidd å fri oss heilt frå?

ORESTEIA
av Aiskylos. I ein versjon av Jon Fosse
URPREMIERE 1. SEPTEMBER KL. 19.00
HOVUDSCENEN

- Vi må anerkjenne at ikkje alt vi gjer, er styrt av fornuft, seier Eirik Stubø som har regi på Oresteia. 1. september har den klassiske greske tragedien premiere på Hovudscenen i Fosses nye gjendikting.

I Oresteia ligg det eit forsvar for rettsstaten mot den vilkårlege blodhemnen. Rå makt blir erstatta av rett og domstol. Men sjølv om rettsapparatet har vunne terreng, vil ein òg i dag finne blodhemn i statar med svak eller fråverande statsmakt. Likeins er trongen til hemn i det stadig meir demokratiserte offentlege ordskiftet sterk.

– Kanskje folk i dag opplever at dei som styrer er for fjerne frå oss, at politikarar og andre ikkje snakkar til oss som individ. Medan dei som framfører meir direkte appellar, sanne eller usanne, snakkar til kjenslene våre og treffer oss betre. Dette gjer Oresteia til eit svært interessant stykke i dag, meiner skodespelar Oddgeir Thune.
I stykket spelar han Orestes, ein mann med ei svært blodig arv.
Les heile intervjuet med Oddgeir Thune.

Blodig spiral

Klytaimnestra, mor til Orestes, drep ektemannen sin, Agamemnon, som hemn for at han drap dotter deira, Ifigenia. Dottera måtte bøte med livet som offer til gudane for at krigsskipet til Agamemnon skulle få vind i segla, og med det vinne ein krig og spare tusenvis av liv. I Oresteia handlar det om Orestes sin lagnad. Han er son til Klyteimnestra og Agamemnon. Som hemn for Klyteimnestras mord på faren, blir Orestes sin lagnad å drepe mora. Men etter drapet grip gudinna Athene inn og gir han ein rettferdig rettssak.

Kanskje vi treng å bli minna om at sjølv bak dei verste gjerningar, som drap, finst det eit menneske med kjærleik og tvil, med sorg og sinne, som har krav på å få si sak vurdert ut frå sine omstende. Slik at vi med Athene igjen kan seia:

slik har Gud og lagnaden gått saman til eitt
og røysta frå folket er éi
og heilag.

Oresteia opnar Den Internasjonale Fossefestivalen, som i år blir arrangert for 3. gong. Festivalen finn stad frå 1. til 9. september.