Odkrycie radonu

Historia

Choć samo odkrycie radonu miało miejsce w wieku XIX, aby dowiedzieć się, jak do tego doszło, musimy cofnąć się do XVI wieku, kiedy to zaczęto badać częste choroby płuc wśród górników w Saksonii (Schneeberg) i Czechach. W 1527 Podwyższoną śmiertelność w Jachymovie zaczął obserwować i opisywać Georgius Agricola, doktor nauk medycznych będący równocześnie górnikiem oraz metalurgiem. Odkrycie to, jak się później okazało, miało związek z naturalną promieniotwórczością minerałów, o której nikt jeszcze wtedy nie słyszał…

W wieku XX po serii przeprowadzonych sekcji zwłok stwierdzono, że bezpośrednią przyczyna śmierci górników z Schneeberg był złośliwy nowotwór płuc.

Wtedy też rozpoczęła się nowa era w fizyce. Dzięki Becquerelowi, Skłodowskiej-Curie czy Rutherfordowi nastąpił przełom w badaniach atomów oraz poznano zupełnie nowe zjawisko – radioaktywność. Wcześniej uważano, że atomy są najmniejszą i niepodzielna strukturą. Sądzono też, że atomy nie mogą ulegać przemianom jednych w drugie. To właśnie, oprócz emitowanego promieniowania, było przełomowym odkryciem. Radioaktywność była zupełnie nową nieznaną wcześniej choć przecież istniejącą cechą niektórych pierwiastków.

Odkrycie zjawiska radioaktywności

W 1896 Maria Skłodowska-Curie zauważyła, że pewne minerały i rudy uranowe wykazują wyższą radioaktywność niż badany wcześniej czysty tlenek uranu. Nie wiedziała jednak, z czego może to wynikać.

Dwa lata później, Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie odkryli nowy pierwiastek, rad. Zaobserwowali oni także zwiększoną radioaktywność powietrza. Sądzili, że jest ono aktywowane w obecności radu. Dziś wiemy, że wynikało to z obecności w powietrzu powstałego z radu radonu Rn-222.

W 1900 Ernest Rutheford opisał promieniotwórczy gaz (Radon-220) ulatniający się znad toru – toron.

W tym samym roku 1900 Friedrich Dorn powtórzył badania Rutherforda badając inny rodzaj emanacji – tej, która ulatniała się z radu 226. Dzięki tym badaniom, Dornowi przypisuje się odkrycie radonu Rn-222

Nowy gaz szlachetny

W 1902 Ernest Rutheford i Frederick Soddy założyli, że radioaktywny gaz to pierwiastek leżący w VIII grupie głównej układu okresowego.

1904 Andre Louis Debiernie (współpracownik Marii Skłodowskiej-Curie) zbadał radioaktywny gaz (Radon-219) ulatniający się znad aktynu – aktynon.

Dopiero 8 lat po badaniach Friedricha Dorna, William Ramsey i R.W. Whytlaw-Gray uzyskali takie ilości radonu, które pozwoliły określić jego własności i po wyznaczeniu masy atomowej umieścić radon wśród gazów szlachetnych układu okresowego pierwiastków.

W 1923 Międzynarodowy Komitet ds. Pierwiastków Chemicznych oraz IUPAC przyjął ostatecznie nazwę radon dla odkrytego gazu (wcześniej nazywano go emanacją i nitonem).

Radon a zdrowie

Konsekwencje zdrowotne narażenia na radon w kopalniach są powszechnie znane, ale niebezpieczeństwo narażenia na radon w domach nie było dużym problemem aż do połowy lat 80-tych.

Od tego czasu badania wykazały, że radon jest drugą najczęstszą przyczyną raka płuc. W 1988 r. IARC zaklasyfikowała radon jako czynnik rakotwórczy dla ludzi typu 1. Niedawno dyrektywa Euratom w sprawie podstawowych norm bezpieczeństwa (EURATOM BSS 59/2013) ustanowiła poziom odniesienia 300 Bq/m³ zarówno dla ogółu społeczeństwa, jak i pracowników.

W Polsce opublikowano Krajowy Plan Działania w przypadku narażenia na radon, w którym opisano działania mające na celu ochronę mieszkańców Polski przed wpływem radonu. Zmienione też zostało Prawo Atomowe. Dziś w części kraju, głównie na południu, pomiary średniorocznego stężenia radonu w miejscach pracy są obowiązkowe. Należy wykonywać je w okresie grzewczym, tj. od października do marca.

Radonu nie da się z wykryć żadnym z naszych zmysłów. Nie można go poczuć ani zobaczyć. Aby stwierdzić jego ilość w powietrzu, konieczne jest wykonanie pomiaru. Tylko w ten sposób można się przekonać, czy w danym budynku jest bezpiecznie i czy przebywający tam ludzie nie są narażeni na podwyższony poziom radonu.